Door: Albert van der Vliet (†)
Amsterdam-Noord in de vorige eeuw
Deel 16 van 18
De bejaardenwoningen van Floradorp werden in 1929 opgeleverd. De meeste bewoners kwamen uit een krotwoning in de binnenstad en waren daarom blij met hun huisje aan het Binnenhof. Omwonenden sloopten in 1944 de huisjes die leeg stonden. Het hout werd gebruikt om te stoken en te koken.
Chris Pruijs was twaalf toen hij in 1928 in Floradorp terechtkwam. Hij beschreef zijn jeugdherinneringen in de jaren zeventig voor de buurtkrant van Floradorp. Chris was met zijn ouders verhuisd van de Jonkerstraat in de binnenstad naar de Pirolastraat in Noord. Van een krotwoning naar een ‘villa’; van een krottenwijk naar het buitenleven van Noord. Hij kon zijn geluk niet op.
Op 11 november maakte Chris kennis met Sint Maarten. Dat kinderfeest bestond niet in de Jonkerbuurt, waar niemand geld had voor snoep. Pruijs: ‘Als men bedenkt hoe ik voor het eerst de Sintmaartensoptocht zag, waarbij hele groepen kinderen met lampions, verlicht met kaarsjes, een schitterend gezicht vormden vanaf de Floraweg langs de hele Buiksloterdijk!’
Floradorp kreeg een bejaardencomplex en dat was een nieuw verschijnsel in Amsterdam. Ir. A. Keppler, directeur van de Gemeentelijk Woningdienst van 1915 tot 1937, vond dat je bejaarden niet moest opbergen in aparte tehuizen. Ouderen zouden bij hun kinderen in de buurt moeten wonen. In 1927 kreeg tuindorp Nieuwendam achttien bejaardenwoningen, in de Ilpendammerstraat. In 1930 werden in de Van der Pekbuurt 28 woninkjes voor ouderen gebouwd, op en om het Jac.P. Thijsseplein. De Latherusbuurt kreeg een jaar later 38 bejaardenwoningen, in de Duindoornstraat.
In 1929 kreeg Floradorp 73 bejaardenwoningen, in en rond het Binnenhof. De Gemeentelijke Woningdienst heeft in 1930 een rapportje opgesteld over de bejaardencomplexen in Nieuwendam en Floradorp. Daarin staat veel informatie over de bejaarden en hun woningen.
In vergelijking met de andere bejaardencomplexen in Noord kreeg het Binnenhof de kleinste woningen. De meeste bejaarden waren, net als de bewoners van Floradorp, afkomstig uit een krotwoning in de binnenstad. De oppervlakte van de woonkamer in de punthuisjes was:
• 3.64 bij 3.95 m; de slaapkamer 2.00 bij 2.25 m. De huur van zo’n huisje bedroeg ƒ 3,25 per
week. Bij de huisjes met twee verdiepingen was de woonkamer:
• 2.68 bij 3.18 m; de slaapkamer 2.00 bij 2.10 m. Deze woningen hadden geen keuken maar een kooknis. Deze verdiepingen waren goedkoper: ƒ 3,00 per week. De drie gulden van toen is te vergelijken met 22 euro nu.
Waarschijnlijk waren de punthuisjes bestemd voor oudere echtparen. Deze huisjes met tuintje waren namelijk een fractie groter dan verdiepingen in de andere huisjes. Toch woonden er ook echtparen op de begane grond en misschien ook op één hoog. Er woonden namelijk meer echtparen in het complex dan dat er punthuisjes waren.
In 1930 telde het bejaardencomplex van Floradorp 101 bewoners: 29 echtparen, 34 alleenstaande vrouwen en negen alleenstaande mannen. Arme Amsterdammers waren vroeger snel oud, want zij kwamen al vanaf 45 jaar in aanmerking voor een bejaardenwoning. De meeste bejaarden in Floradorp vielen in de leeftijdsgroep van 66 tot 70 jaar. Vijf bewoners waren tussen de 81 en 85 jaar.
Negen bewoners oefenden nog een beroep uit zoals straatventer, krantenverkoper, glazenwasser, naaister, kookster en meubelmaker. In de zomer van 1930 gingen de bejaarden een dagje uit, begeleid door de woningopzichteres. Ze gingen naar het vakantieoord van woningbouwvereniging Zomers Buiten in Soestduinen. Buitenstaanders hebben dit reisje financieel mogelijk gemaakt.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog overleden veel bejaarde bewoners en hun woningen bleven leeg. Andere bewoners van het Binnenhof waren door de barre omstandigheden ingetrokken bij familie. In 1944 stagneerde de brandstoftoevoer. De leegstaande huisjes van het complex vielen ten prooi aan houtroof. Omwonenden sloopten het hout uit de bejaardenhuisjes om te kunnen stoken en koken.
Chris Pruijs beschreef de armoede in Floradorp: ‘Sommige gezinnen zaten twee à drie dagen zonder eten en toen de oorlog uitbrak werd dat nog erger. Vooral de oudjes in het Binnenhof, zeker zeventig procent, zijn doodgegaan van de honger. De doden werden weggehaald met paard en kar. Het was iets om nooit te vergeten. In de tijd van twee dagen was het hele Binnenhof gesloopt, omdat de mensen in de kou zaten en met het hout de kachel konden laten branden.’
In 1946 zijn er in plaats van de gesloopte huisjes aansluitend twintig nieuwe woningen neergezet, volgens Ger de Jong van huurdersvereniging Floradorp. Deze woningen, zonder bovenverdieping, hebben de voordeur aan de Binnenhofstraat. Het Binnenhof is een binnentuin geworden, die alleen nog toegankelijk is voor de bewoners.
Twaalf van de twintig woningen zijn onlangs samengevoegd tot zes woningen. De zolders kregen een dakkapel en zijn geschikt gemaakt als slaapkamer. Deze 65pluswoningen zijn in principe bestemd voor de senioren uit Floradorp. De huur bedraagt maar liefst 652 euro, maar de bewoners kunnen eventueel huursubsidie aanvragen. De acht overgebleven woningen worden samengevoegd tot vier woningen als de huidige bewoners hun huisje verlaten.
De dertien huisjes met het puntdak zijn gespaard gebleven in 1944. Twaalf van de puntwoningen zijn eind jaren zeventig samengevoegd tot zes woningen, geschikt voor twee personen. Er is één puntje overgebleven voor één persoon.
De bejaardenwoningen van de Binnenhofstraat zijn even genummerd, van 2 tot 72. De buitenkant van de Binnenhofstraat heeft de oneven nummers van 1 tot 75, maar dat zijn nooit bejaardenwoningen geweest. De nummers 65, 67, 69 en 71 waren winkelwoningen. Op 71 had Chris Pruijs, geboren op 23 februari 1916, een sigarenzaak. Hij woonde boven zijn winkel.
Het Binnenhofcomplex heeft ingrijpende veranderingen ondergaan en ook Floradorp is de laatste decennia flink veranderd. De gezinnen kregen op den duur minder kinderen dan vroeger en daarom werd van kleine slaapkamers een grote gemaakt. De bewoners gingen zelf aan de slag met het verbeteren van hun woning, zegt De Jong. Ze braken kamers en keuken door. Sommigen legden een douche aan of bouwden een serre aan het huis.
Het Binnenhof in 1929
Het Binnenhof was een ovaal complex, waarvan de noordwestelijke ronding dertien woningen telde. Deze woningen met puntdak waren gegroepeerd in vier, vijf en vier punthuisjes met daartussenin twee keer een uitgespaarde hoek. De voordeur zat aan de buitenkant, aan de Binnenhofstraat, en aan de achterkant had elk huisje een tuintje, in het Binnenhof. De punthuisjes vormden ongeveer eenderde van het complex.
De overige huisjes (tweederde van het complex) hadden twee verdiepingen. De binnenkant van de zuidwestelijke ronding telde tien huisjes met een woning op de begane grond en op de bovenverdieping. Aan de buitenkant van het ovaal telde het bejaardencomplex twintig huisjes met elk twee verdiepingen. Niet duidelijk is of de huisjes aan de buitenkant hun voordeur in het Binnenhof of aan de Binnenhofstraat hadden.
De twee ingangen van het hofje zaten vroeger aan weerszijden van het ovaal, waar het rijtje punthuisjes ophield en het hoefijzer van de dubbele woningen begon. Midden in het Binnenhof lag een plantsoen met daaromheen een straatje en een stoep met straatlantaarns.
Een grootscheepse renovatie heeft nooit plaatsgevonden in Floradorp. Halverwege de jaren zeventig legde het Gemeentelijk Woningbedrijf douches aan op vrijwillige basis. De uitvoering was echter zo slecht dat de bewoners te maken kregen met lekkage en schimmelvorming. In 1985 werd besloten tot een grote onderhoudsbeurt, waarbij ook de badcellen werden vernieuwd.
In 1995 zijn de woningen voorzien van buitengevelisolatie en de bakstenen buitenmuren kregen een pastelkleurige pleisterlaag. Wc’s en douchecellen werden opnieuw onder handen genomen omdat er weer schimmel was opgetreden. De Jong kent bewoners die in tien jaar tijd drie keer een nieuwe douche hebben gekregen. Sinds een jaar of tien ondergaat een leeggekomen huurwoning, als deze niet verkocht wordt, een zogenaamde mutatieplusbeurt.
Floradorp heeft een vrolijk, pastelkleurig uiterlijk gekregen, maar was altijd al geliefd bij de bewoners. De mutatiegraad is erg laag. Groot geworden kinderen van Floradorp, die elders zijn gaan wonen, willen graag weer terug naar hun dorp. Dat is lastiger dan vroeger. Woningen worden tegenwoordig verkocht en door de mutatieplusbeurt zijn de huurwoningen duurder geworden. Woningen van gemiddeld 53 vierkante meter ‘doen’ minstens 600 euro huur.
>> Ga verder naar deel 17: Hoe Noord voetbalde in de vorige eeuw
Overzicht alle 18 afleveringen Amsterdam Noord in de vorige eeuw
Bronnen:
1. De complexen woningen voor ouden van dagen in het tuindorp Nieuwendam en in het noordelijk gedeelte van de Buiksloterham. Rapport van de Gemeentelijke woningdienst, november 1930.
2. C.J. Pruijs. Nog meer herinneringen aan het Floradorp. In: Amsterdam aan de overkant van het IJ, deel II. De haven, landelijk en oud Noord, de tuindorpen, Nieuwendam en Oostzaan. Amsterdam, 1997. 3. Wil Swart. Amsterdam-Noord 1850-1930; de geschiedenis achter de feiten. Alkmaar, 1990.
4. Wil Swart. Van sinaasappelkistje tot kangoeroe-woning; het Amsterdam-Noord van Arie Keppler. Uitgave wijkopbouworgaan midden-Noord, 1992.
© 2011-2012 Albert van der Vliet. †
Op deze publicatie berust auteursrecht. Niets uit deze publicatie mag op enigerlei wijze worden gepubliceerd zonder voorafgaande toestemming van de nabestaanden Albert van der Vliet.
