Amsterdam-Noord in de vorige eeuw
Deel 5 van 18
Door: Albert van der Vliet (†)
In 1878 begint Gerardus de Vries Lentsch een eigen scheepswerf in Nieuwendam en dat is de start van een bloeiend bedrijf. Toch is er weinig over de familie bekend. Het jubileumboek van de Nieuwendammer voetbalvereniging DWV werpt een nieuw licht op de familie van scheepsbouwers.
Gerardus de Vries Lentsch (1841-1918) trouwt met Elisabeth Klop (1843-1925). Zij krijgen acht kinderen, vijf zoons en drie dochters. Over de dochters is niets bekend. De zonen zijn: Jan (1874- 1923), Gijs (1879-1967), Gerard jr. (1883-1973) en Willem (1886-1980). Klaas (1881-1954) is de derde zoon en hij staat te boek als scheepstekenaar. Klaas is de enige die geen scheepsbouwer is geworden. Waarschijnlijk was hij als tekenaar in dienst bij zijn broer Gijs.
Vader Gerardus werkt als scheepstimmerman op de Nieuwendammer werf van Aaldrik Meursing. Hij woont op het Molenpad 26, aan de Grote Die. In een loods naast zijn woonhuis bouwt hij vletten, roeiboten waar veel vraag naar is. Vletterlieden assisteren zeeschepen bij het aanmeren in de haven. Boten bouwen doet Gerardus ongetwijfeld uit liefhebberij en om wat bij te verdienen. Niet omdat hij een groot gezin heeft te onderhouden, want op dat moment hebben Gerardus en zijn vrouw nog maar één zoon.
Na een paar jaar vraagt Meursing wat de bedoeling is van Gerardus: werknemer blijven of zelfstandig worden. Gerardus begint in 1878 voor zichzelf. De zaken gaan goed. In 1903 breidt De Vries Lentsch zijn werf uit naar de andere kant van de Nieuwendammerdijk, aan de Kleine Haven. De werf wordt Het Fort genoemd. Kleinzoon Willem de Vries Lentsch in Ons Amsterdam: “Na de uitbreiding werden niet alleen vletten, maar ook sloepen, jollen, wherry’s en zeiljachten gebouwd.”
Op de Nieuwendammerdijk laat vader Gerardus in 1909 een huis bouwen dat dienst doet als woonhuis en kantoor. De tuin achter het pand is niet groot en grenst aan de Kleine Haven. Aan dat water ligt scheepswerf Het Fort. Het huis heeft een zijingang, 202, en een hoofdingang, 204, en krijgt als naam De Halve Maen. Vier van de vijf zonen nemen langzamerhand de leiding over op Het Fort, maar vijf kapiteins op één scheepswerf blijkt teveel van het goede. De broers, dertigers, zijn in de bloei van hun leven.
Vijf broers
In 1916 verlaat broer Gijs de firma. Hij begint een sloepenwerf aan de Ringvaart tegenover de Buikslotermeerdijk. Gijs vernoemt de werf naar zijn ouderlijk huis, De Halve Maen. In 1917 keert Gerard jr. Het Fort de rug toe. Hij begint een werf aan de Grasweg 60-62. Die scheepswerf zal profiteren van de gunstige ligging aan het IJ.
De oudste en de jongste broer, Jan en Willem, blijven werken op Het Fort. Hun vader overlijdt in 1918. Jan komt te overlijden in 1923 en moeder Elisabeth in 1925. Jan wordt opgevolgd door zijn zoon Gerard Jzn (Janszoon), geboren in 1901. Hij is nog jong als hij scheepsbouwer wordt.
Voetbalvereniging DWV (Door Wilskracht Verkregen) is opgericht in 1912 door dertien jongens van 15 tot 18 jaar. Ze wonen allemaal in Nieuwendam, dat nog een zelfstandig dijkdorp is. De Nieuwendammerdijk heet nog Waterlandse Zeedijk. De oprichters behoren tot diverse gezindten en zijn geheelonthouder, wat betekent dat ze geen alcohol drinken. De meeste jongens zijn werkzaam op een van de scheepswerven in Nieuwendam.
Een jongensclub kan niet zomaar een terrein huren, want jongeren zijn pas volwassen met 21 jaar. Gelukkig zijn scheepsbouwer Gijs de Vries Lentsch en zijn onderhuurder boer Jan Dik bereid een stuk weiland te verhuren voor 150 gulden per jaar. Gijs zal verschillende van de voetballers in dienst hebben gehad op zijn werf.
Blauwezand
Uit de geschiedenis van DWV blijkt dus dat Gijs al in 1912 een eigen werf had, aan de Ringvaart. Misschien was er nog geen sprake van ruzie tussen de broers. Werf en voetbalveld liggen aan de tegenwoordige Waddendijk, ter hoogte van de Waddenweg. Dat was een apart deel van de Buikslotermeerpolder, dat omsloten werd door de Buiksloterdijk, de Buikslotermeerdijk met de Ringvaart en de Nieuwendammerdijk. Van 1930 tot 1932 zou daar Tuindorp Buiksloot gebouwd worden, bekend geworden als Blauwezand. Onbekend is of Gijs de Vries Lentsch zijn sloepenwerf na de onteigening elders heeft voortgezet.
Na het overlijden van Jan is Gijs de oudste zoon. Er is een lijst met bewoners van de Nieuwendammerdijk opgenomen in het boek over Nieuwendam, peildatum 1928. Gijs en Klaas staan ingeschreven in het ouderlijk huis, Nieuwendammerdijk 202-204. De Halve Maen doet dan waarschijnlijk geen dienst meer als kantoor.
Broer Willem de Vries Lentsch woont op de Nieuwendammerdijk 94. Neef Gerard Jzn, zoon van broer Jan, woont op nummer 106. Oom en neef hebben tot 1960 samengewerkt. Gerard de Vries Lentsch jr. zal wel in de buurt van zijn werf op de Grasweg hebben gewoond. In 1975 werd de laatste werf van De Vries Lentsch opgedoekt. Gedurende bijna een eeuw heeft de familie naam en faam gemaakt.
Verschillende publicaties besteden aandacht aan de scheepsbouwers van De Vries Lentsch, maar veel is nog onduidelijk. Het boek over de familie De Vries Lentsch moet nog geschreven worden. Het Stadsarchief bewaart een berg documenten over de scheepsbouwfamilie, maar dat materiaal is nog niet geïnventariseerd.
Aanvulling:
De oprichter van de scheepswerf De Vries Lentsch, Gerardus, had vijf zonen. Vier zonen begonnen zelf een werf in Noord. Zoon Gerard jr. had een bloeiende werf aan de Grasweg, maar zijn woonadres was onbekend. Lezer Ruud Molenmaker, voormalig voorzitter van DWV, bezit een oude notariële koopakte waaruit blijkt dat Gerard jr. woonde op Spreeuwenpark 13 en dat de scheepsbouwer in april 1922 de villa heeft gekocht aan de Nachtegaalstraat 1, hoek Meeuwenlaan. Het pand maakt deel uit van een rijtje herenhuizen aan de Meeuwenlaan, die gebouwd zijn rond 1913.
>> Ga verder naar deel 6; Een voetbalclub in Nieuwendam (1912)
Overzicht alle 18 afleveringen Amsterdam Noord in de vorige eeuw
Dit artikel is ook opgenomen is ons overzicht over DWV
Bronnen:
1. W. de Vries Lentsch. De Vries Lentsch bouwde van vletter tot groot jacht; afgesplitst ontwerpbureau krijgt soms curieuze opdrachten. Ons Amsterdam, 1985, jrg. 37, nr. 4, blz. 106.
2. Nieuwendammerham; een eeuw lang bedrijvigheid. Stichting Historisch Centrum Amsterdam-Noord, 1998.
3. Nieuwendam; monument aan de noordelijk IJ-oever. Stichting Historisch Centrum Amsterdam-Noord, 2003.
4. Hansje Galesloot. Van oceaanstomers tot mammoettankers; een eeuw scheepsbouw in Noord. Stichting Historisch Centrum Amsterdam-Noord, november 2007.
5. Vletterlieden in Noordzeekanaal en haven. Ons Amsterdam, 1976, jrg. 28, nr. 8/9, blz. 282.
6. Loek Bertels. Negentig jaar DWV, 1912-2002; van Nieuwendammer dorpsclub tot toonaangevende amateurvereniging. Een uitgave van DWV, oktober 2002.
7. Stadsarchief.
© 2011-2012 Albert van der Vliet. †
Op deze publicatie berust auteursrecht. Niets uit deze publicatie mag op enigerlei wijze worden gepubliceerd zonder voorafgaande toestemming van de nabestaanden Albert van der Vliet.
