Het is vroeg in de ochtend van 14 januari 1960. Een boer steekt met zijn bootje het Noordzeekanaal over, op weg naar zijn land in de Noorder-IJPolder. Het is snijdend koud en een lichte sneeuwstorm waait over de dijk langs Zijkanaal H. Daarachter ligt, vrijwel onzichtbaar voor hem, Tuindorp Oostzaan. Wat hij wel kan zien doet hem de schrik om het hart slaan: een groot gat in de dijk, waar het water met donderend geweld door heen raast, op weg naar Tuindorp Oostzaan waar bijna iedereen nog slaapt. Het is dan zes uur ’s morgens.
Om ongeveer dezelfde tijd rijdt Jur Klaver, machinist op de pont, na zijn werk op zijn brommer naar huis. Een uur later staat zijn vrouw Jo op om hun twee dochtertjes naar school te brengen. Ze kijkt naar buiten en rent naar boven om haar man wakker te maken, want het water komt de straat instromen. Hun huis, in het Dolfijnhof, staat in het meest westelijke deel van Tuindorp Oostzaan, waar de overstroming het eerst wordt waargenomen. Zij die het dichtst bij het aanstormende water wonen, kunnen nauwelijks meer dan hun eigen kleren redden. Omdat de dijkdoorbraak ’s morgens vroeg plaatsvindt zijn de mannen nog niet naar hun werk en de kinderen nog niet naar school. Hierdoor kunnen de gezinnen bij elkaar blijven.
Spoedig wordt duidelijk dat heel Tuindorp Oostzaan bedreigd wordt en dat elfduizend bewoners geëvacueerd moeten worden. Politieauto’s met luidsprekers rijden omstreeks 8 uur door de straten en vragen iedereen met klem om huis en haard zo spoedig mogelijk te verlaten. Velen proberen meubilair en andere belangrijke zaken nog over te brengen naar de eerste etage van de woningen. Met de meest uiteenlopende voertuigen probeert men zoveel mogelijk te redden. Allerlei bedrijven en particulieren schieten te hulp. Er willen zoveel mensen helpen dat de politie de grootste moeite heeft om het verkeer in goede banen te leiden.
Aan het eind van de middag staat het water tot vlak onder de plafonds van de huizen in het oudste gedeelte van Tuindorp Oostzaan. Dan is eindelijk het waterpeil van het Noordzeekanaal bereikt. De werkzaamheden voor het dichten van het gat in de dijk beginnen meteen. Vierentwintig uur na het ontstaan van de doorbraak komt het eerste gestorte zand boven water en om half vier ’s middags is de dijk gedicht.
Liefdadigheidsacties komen in het hele land op gang. Er wordt gul geld gestort op de rekening van het rampenfonds. Negentig procent van de wijkbewoners is opgevangen door familie of kennissen. Er valt slechts één overledene te betreuren, een 84-jarige weduwe die aan een hartstilstand overleed.
Nadat de dijk is gedicht op 16 januari, begint men met het wegzuigen van de enorme watermassa waaraan vijf schepen deelnemen. Op 29 januari kunnen de bewoners terugkeren naar hun huizen. De schrik is groot als ze daar binnenkomen. Veel meubilair is onherstelbaar beschadigd en kan meteen naar buiten gedragen worden. Des stadsreiniging is ruim een week bezig met het afvoeren van al het puin. In de huizen begint het boenen en schrobben om de vieze en stinkende sliblaag te verwijderen. Alles moet met de hand gebeuren, want er is geen elektriciteit en warm water moet in het badhuis gehaald worden. Het opknappen van de huizen zal nog zeker een jaar duren.
Door de ramp is Tuindorp Oostzaan via de media in enkele uren een landelijk bekende wijk geworden. Nadat de bewoners hun huizen weer hebben betrokken, ebt de belangstelling voor de ramp langzaam weer weg. Bij de Tuindorpers die de ramp hebben meegemaakt blijft de herinnering tot op de dag van vandaag bestaan.
Bij het Historisch Archief Tuindorp Oostzaan zijn vrijwilligers van harte welkom voor het houden van rondleidingen in het museum en het digitaliseren van de fotocollectie.
Bronnen:
• Bij het schrijven van dit artikel heb ik gebruik gemaakt van tekstdelen in kranten die tijdens en na de watersnood verschenen.
• Historisch Archief Tuindorp Oostzaan beschikt over talloze foto’s van de watersnood. Er is een film samengesteld van filmfragmenten.
© 2019 Ruud Borman. Op deze publicatie berust auteursrecht. Zie Colofon.
Overzicht alle afleveringen Tuindorp Oostzaan, een bijzondere geschiedenis.
Ruud maakt deze serie geheel op eigen titel.
Reageren? Wij gaan nog een contactformulier aanmaken waar u Ruud kunt bereiken. Voor nu kunt u contact met de redactie opnemen via de link onderaan de website. Wij sturen dan uw mail door.
Op de hoogte blijven van toekomstige artikelen in deze serie?
Schrijf u dan in op de nieuwsbrief
