De familieband was in arbeiderswijken in Amsterdam Noord in de jaren na de oorlog van 1940- 45 vaak nog erg hecht. Er werden veel dingen samen gedaan. Verjaardag en andere feesten zoals Sinterklaas en Oudjaar werden vaak gezamenlijk gevierd met de gehele familie. Bij de verjaardag van mijn opa of oma Witte, de ouders van mijn moeders kant, kwamen alle ooms en tantes met aanhang naar de kleine benedenwoning in de Pelikaanstraat.
Aangezien mijn opa en oma vijf kinderen hadden was het op zo’n dag heel druk. De kleinkinderen werden dan verbannen naar de zijkamer waar een sofa stond. Daarop konden wij lekker ravotten. In de kleine huiskamer zat de rest van de familie rond een grote tafel. Op de tafel stonden glaasjes met sigaretten. Er werd flink gerookt. Oma Witte maakte altijd een grote schaal bowl met allerlei vruchten en misschien stiekem daarin een beetje brandewijn.
De mannen dronken vaak jenever. En de oudere dames een citroentje met suiker of een advocaatje met slagroom. Als kinderen vonden wij de bowl met echte opgeklopte slagroom ook wel erg lekker. Op deze verjaardag kwamen ook allemaal oud- tantes. Waarschijnlijk zussen van mijn opa of oma. Als kind kreeg je daar twee natte zoenen van en ieder jaar kreeg je te horen: “Jongen, wat ben je groot geworden”. Dat was ieder jaar hetzelfde. Van de natte zoen van tante Merel, de oudtante met een grote pukkel op haar wang schrik ik nog wel eens wakker als ik zwaar getafeld heb.
Op verjaardagen werden vaak dezelfde verhalen verteld. Zo was er een verhaal over de erfenis van Neeltje Pater uit Broek in Waterland een terugkomend verhaal. Het zou gaan om miljoenen guldens. In onze familie ging het verhaal rond dat de opa van mijn opa een directe erfgenaam was van Neeltje Pater en wij dus eigenlijk ook. In de 18e eeuw was zij de rijkste vrouw van Holland. Zij overleed in 1789. Doordat zij geen kinderen had en ze haar vermogen niet gunde aan haar directe erfgenamen, had ze bij de notaris laten vastleggen dat haar testament pas na 50 jaar geopend mocht worden. Dat is nooit gebeurd.
De opa van mijn opa (hoe noem je zo iemand?) heeft volgens de verhalen in onze familie ooit de stamboom bijna volledig in kaart gebracht. Slechts één stukje ontbrak. Er waren uit het kerkboek van Broek in Waterland een aantal bladzijden gescheurd waardoor de stamboom nog niet helemaal compleet was. Het was echter wel voldoende dat deze zoektocht onder de aandacht van de direct belanghebbenden kwam. Hij kwam waarschijnlijk te dicht bij de waarheid!
Op een dag draaide er een rijtuig de straat in en bij deze over-over-over-opa en werd hem een bedrag van zesduizend ouderwetse Hollandse Guldens beloofd plus een boerderij in de Beemster als hij maar zou stoppen met zijn onderzoek. Als een goed socialist wees hij het aanbod af omdat hij wilde dat de gehele waarheid boven water kwam. Helaas is hij korte tijd later overleden en heeft niemand de zoektocht opgepakt. Natuurlijk kan het ook zijn dat mijn over-over-over-opa omgebracht is. Wie zal het zeggen. Of het werkelijk gebeurd is, is niet meer na te trekken maar het blijft wel een mooi en spannend verhaal waar ik als jongen vaak van gesmuld heb. Feit is dat het testament van Neeltje Pater nooit openbaar is gemaakt.
Een ander bestseller op verjaardagen was het verhaal over een bang familielid die nachtwaker was in een mortuarium. De kisten met de lijken stonden naast elkaar opgesteld in de zaal. Wat van belang is om te weten dat een lichaam soms spontaan kon bewegen als de overledene voor zijn dood langdurig en veel zware medicijnen had gehad. Een aantal vrienden besloten een geintje uit te halen met de nachtwaker. Een van hen is op een nacht in een kist gekropen en toen de nachtwaker zijn avondronde deed, is hij als lijk opgestaan. De nachtwaker schrok zo dat hij een stalen pijp pakte en onder het uitroepen van de woorden “Wie dood is, moet dood blijven” het lijk” een paar flinke klappen verkocht heeft. Het verhaal gaat dat deze man nooit meer is opgestaan. Als kind smulde ik ook van dit enge verhaal maar of ook dit werkelijk waar gebeurd is …………
Het Sinterklaasfeest werd toen wij klein waren vaak gevierd met tante Riek en neef Jopie. Mijn ome Sjors was er vaak niet bij. Later begreep ik dat hij er altijd wel degelijk bij was maar dan verkleed als Sinterklaas. Toen we klein waren, zagen wij dat natuurlijk niet. Sinterklaas en Zwarte Piet kwamen meestal een kwartiertje, leverde de cadeautjes af en gingen door naar de volgende familie. Na het vertrek van Sint en Piet werd eerst een pan soep op tafel gezet en verorberd en daarna werden de cadeautjes uitgepakt en natuurlijk de gedichten gelezen die Sinterklaas toch ieder jaar weer in elkaar had geknutseld. Het was een gezellige tijd totdat er enige frictie ontstond over de grootte van de cadeautjes. Hoe was het toch mogelijk dat niet alle kinderen evenveel kregen? Dat was toch niet eerlijk van Sinterklaas!
In de jaren na 1950 had een normaal arbeidersgezin met vijf kinderen het niet breed had en het was een druk bestaan. Er was er niet altijd geld om dingen die stuk waren direct te vervangen door nieuw. Dus werden er dingen hersteld. En om mijn moeder wat te helpen, kwam oma Witte iedere woensdagmiddag de sokken stoppen. Daarnaast schilde oma op de woensdag ook de aardappels voor ons gezin met zeven personen. De hele week koos mijn moeder omdat ze het zo druk had de grote aardappels en dat betekende automatisch dat oma op woensdag een grote bak met piepkleine aardappels moest schillen. Maar dat heeft zij voor ons altijd met veel liefde gedaan.
Toen opa Witte overleed kreeg mijn oma Witte het steeds moeilijker. Zij leed aan staar, een probleem dat tegenwoordig gemakkelijk verholpen kan worden. Mijn oma was – schat ik – 78 jaar toen ze in betrekkelijke korte tijd blind werd. Daardoor kon ze uiteindelijk niet alleen blijven wonen. Op zeker moment heeft mijn tante Riek haar in huis genomen maar die woonde in een klein huisje in Nieuwendam. Ook dat was geen ideale situatie omdat ze daar via een krappe trap naar boven moest naar haar slaapkamer. Oma Witte was een lieve mensje die ondanks haar handicap tot op het laatst van haar leven nog bijzonder helder van geest was en waarmee je tot op het laatst een goed gesprek kon voeren. Heel lang bleef ze nog op mijn verjaardag komen en dan werd ze met de auto opgehaald.
Ik plaagde haar altijd een beetje. Mijn oudste broer en schoonzus hadden een hond die Loekie heette. Ik en Loekie hadden in die tijd beiden krullend haar. Oma Witte had vroeger ook een hond en ze was nog steeds gek op honden. Voor de gein ging ik dan naast haar op mijn knieën zitten en zei ik: “Kijk oma, hier is Loekie”. Dan duwde ik mijn krullenkop naar haar toe. Als ze het dan door had dat het mijn hoofd was, zei ze altijd: “Hè rot jongen” en dan barstten we allebei in lachen uit. Het is een aantal jaren een vast ritueel geweest.
Toen het te zwaar werd voor mijn tante, is oma naar het Jaap van Praag huis gegaan. Een keer dat ik met mijn moeder op bezoek ging, zat mijn oma met een aantal andere oudjes in de “huiskamer”. Naast haar zaten oudjes diep onderuit gezakt te slapen, soms met de tong uit de mond. Andere waren doof of ieder geval slechthorend. Die oudjes onder elkaar waren lang niet altijd aardig tegen elkaar.
Toen ik een keer toevallig op bezoek was en mijn oma erachter was gekomen dat haar onderbroeken verdwenen waren, begroette ze mij met luide stem met de woorden: “Die hier zijn ook niet helemaal lekker”. Doelend op haar medebewoners. Ze had gelijk maar misschien was het een geluk dat ze niet alles kon zien wat er om haar heen gebeurde in het huis. Mijn oma was blind maar beslist niet doof. Ze was tot op het laatst helemaal bij de tijd en je tot op het laatst een goed gesprek met haar voeren. Tenslotte is ze 99 jaar geworden! Nog net geen 100!
Foto links: Loeki
Foto rechts: Oma Witte (bijna 99 jaar oud)
Bekijk alle afleveringen herinneringen Harry van Santen de Hoog
© 2021 Harry van Santen de Hoog. Op deze publicatie berust auteursrecht.
