In mijn jeugd fietste ik vaak via Landsmeer, Het Schouw en Broek in Waterland naar Monnickendam. Om bij Het Schouw te komen moest ik de pont over het Noordhollands Kanaal nemen.
Die pont werd nog met de hand voortbewogen en was met de overkant verbonden door stalen kabels. Om het vaartuig in beweging te krijgen moest je een houten apparaat gebruiken met een stalen onderdeel dat precies om de kabel paste. Hiermee trok je als het ware de pont naar de overkant. Als er een schip passeerde werd kabel gevierd tot de bodem. In je jeugd vond je het natuurlijk spannend om te helpen bij zo’n klus.
Het Noordhollands Kanaal was in deze omgeving ooit onderdeel van de westelijke ringvaart van de in 1627 drooggemalen Buikslotermeer, die in 1825 en 1916 nog overstroomde. Het gebied behield nog lang een agrarisch karakter, maar in de jaren zestig van de vorige eeuw werd het in rap tempo bebouwd. Daarbij verdwenen de oude boerenhoeven ‘Boerelust’, ‘Herteveld’ en ‘Elsenhage’.
Langs het Noordhollands Kanaal heb ik niet vaak gefietst, maar uitgerekend op een koude winterdag had ik het idee opgevat om via de rechteroever van het kanaal naar de veemarkt in Purmerend te gaan. Dat heb ik geweten. Een ijskoude wind waaide vanuit het oosten over de vlakke weilanden.
Op de heenweg ging het nog wel. Al enigszins verkleumd liep ik bijna zonder aandacht tussen de koeien en biedende boeren door, maar op een gegeven moment wilde ik nog maar één ding, naar huis. In die tijd waren winters nog winters en vroor het dat het kraakte. Ik telde de kilometers die ik fietste en eindeloos duurden. Uiteindelijk kwam de pont bij Het Schouw weer in zicht. Ik kon de moed niet meer opbrengen om te helpen om de pont naar de overkant te trekken en hoe ik de laatste paar kilometers heb afgelegd weet ik niet meer.
Toen ik veel later in Ilpendam in de lente een kano huurde en naar Broek in Waterland peddelde waren de herinneringen aan die ijskoude fietstocht bijna verdwenen. De zon scheen over het groene vlakke land en er was een voortdurend concert van weidevogels. Het autoverkeer liet zich nauwelijks horen en de vluchtroute naar Schiphol was nog niet vol met landende vliegtuigen.
Het dorpje Ilpendam ontstond in 12e eeuw toen een dam werd aangelegd in het veenriviertje de Ilp werd gebouwd bij de monding van het Purmermeer. De bewoners waren boeren en vissers, maar door de droogmaking van de Purmer kwam er een eind aan de visserij. In de zuidwesthoek van de Purmer werd omstreeks 1622 slot ‘Ilpenstein’ gebouwd. Het leek op een echt kasteel met torens en een slotgracht, maar eigenlijk was het een herenhuis. Een beroemde bewoner was Frans Banning Cocq, die als kapitein van de Amsterdamse schutterij door Rembrandt op de nachtwacht werd vereeuwigd. Het huis werd in 1872 afgebroken.
De trekvaart van Amsterdam naar Purmerend werd in de 17e eeuw vlak langs Ilpendam gegraven. Later werd het verbreed tot een kanaal en maakte het deel uit van het Noordhollands Kanaal. Ilpendam bleef echter een agrarisch dorp.
© 2020 Ruud Borman. Op deze publicatie berust auteursrecht. Zie Colofon.
Overzicht alle afleveringen Amsterdam-Noord van Y tot stadsdeel.
Ruud maakt de series geheel op eigen titel.
Reageren? U kunt contact met de redactie opnemen via de link onderaan de website. Wij sturen dan uw mail aan Ruud Borman door.
Op de hoogte blijven van toekomstige artikelen in deze serie?
Schrijf u dan in op de nieuwsbrief
Amsterdam Noord Herinneringen aan Waterland
