Amsterdam-Noord in de vorige eeuw – Nieuw viaduct herstelt Buiksloterdijk
Deel 10 van 18
Door: Albert van der Vliet (†)
Er liggen drie nieuwe viaducten over de Nieuwe Leeuwarderweg. Eén viaduct is in 2010 geopend. Deze brug voor voetgangers en fietsers verbindt de Buiksloterdijk met de Leeuwarderweg. De verbinding herstelt het oude dijklint: vroeger maakte de Leeuwarderweg deel uit van de Buiksloterdijk.
Aan weerszijden van het Noordhollandsch Kanaal lagen het Westeinde en het Oosteinde van Buiksloot. Het Oosteinde werd verbroken door de aanleg van de Leeuwarderweg. Het nieuwe viaduct, dat in september vorig jaar openging, ligt schuin over de Nieuwe Leeuwarderwerweg en knoopt zo twee gedeeltes van het Oosteinde aan elkaar. De Buiksloterdijk 138 en de Leeuwarderweg 84 zijn weer met elkaar verbonden. Vóór 1936 heetten de nummers 84 en lager niet Leeuwarderweg, maar Buiksloterdijk.
De vernieuwde Nieuwe Leeuwarderweg, inclusief de Noord/Zuidlijn, is op dat gedeelte zes meter verlaagd. De rijbanen en de metro zijn daardoor aan het zicht onttrokken. Bovendien konden er drie viaducten over de weg worden gelegd. Bij het nieuwe viaduct liggen twee tankstations, die nu boven de weg zijn gelegen: geen auto kan er nog tanken. De stations worden opgeknapt en krijgen een herbestemming.
De twee andere viaducten gaan waarschijnlijk dit voorjaar (2011) open. De drie viaducten voor voetgangers en fietsers overbruggen het vernieuwde tracé dat een kloof vormt in het Volewijkspark. Naar verluidt worden er ook twee bruggen voor langzaam verkeer over het Noordhollandsch Kanaal gelegd. Die bruggen zouden Florapark en Volewijkspark met elkaar verbinden zodat er één nieuw park ontstaat, dat alvast de naam Noorderpark heeft gekregen.
Noordhollandsch Kanaal
Het Noordhollandsch Kanaal, dat geopend werd in 1824, heeft Noord in tweeën gedeeld. De Leeuwarderweg, die evenwijdig aan het kanaal ligt, kwam daar nog bij. De Rijksstraatweg naar Leeuwarden werd aangelegd na de voltooiing van de Afsluitdijk (1933) en was klaar in 1935. De Leeuwarderweg begon in Amsterdam bij het kruispunt van de Waddenweg, Nieuwendammerdijk, Meeuwenlaan en Adelaarsweg. De Meeuwenlaan werd doorgetrokken naar de Buiksloterdijk.
Om de weg naar Friesland te kunnen aanleggen werden de huizen van de Buiksloterdijk tussen de nummers 112 en 84 afgebroken. Door dat gat in de dijk ging de Leeuwarderweg de polder in. De Buiksloterdijk van nummer 84 tot en met 16 ging een jaar later, in 1936, ook Leeuwarderweg heten en dat voormalige dijkgedeelte heet nog steeds zo. In de jaren zestig is de IJtunnel aangelegd. Het brede IJtunneltracé ging opnieuw ten koste van het Oosteinde. De Buiksloterdijk werd in 1964 na nummer 138 tot Leeuwarderweg 84 afgebroken. De IJtunnel ging open in 1968. De weg naar het noorden was klaar in 1970 en werd de Nieuwe Leeuwarderweg genoemd.
De Waterlandse tram
Het nieuwe viaduct kent nog een opmerkelijke geschiedenis: vanaf 1888 reed de Waterlandse stoomtram over dat traject. De tram reed naar Edam en vanaf 1894 kwam er nog een tweede spoor bij, van Zunderdorp naar Purmerend. De stoomtram kwam van het tramstation aan het IJ, dat naast de Willem III-sluis lag. Langs de oostelijke kanaaldijk, de Zuiderdijk, ging de tram omhoog naar de Waterlandse Zeedijk. Nadat er in 1923 een woonwijk was aangelegd, de Vogelbuurt, veranderde de naam Zuiderdijk in Adelaarsweg.
In 1920 kreeg de tram een nieuw, dubbelsporig traject over de Meeuwenlaan. Aan het eind van de Meeuwenlaan reed de tram naar de Waterlandse Zeedijk. In 1924, drie jaar na de annexatie van Noord door de gemeente Amsterdam, werd de naam Waterlandse Zeedijk vervangen door de namen van de voormalige dijkdorpen: Buiksloter-, Nieuwendammer-, Schellingwouder- en Durgerdammerdijk.
Lokethuisje
Reizigers konden een tramkaartje kopen bij het loket in een huis ten westen van het spoor. Dat lokethuisje staat er nog, dat is Buiksloterdijk 154. In de steeg rechts van de voordeur zit nog steeds het raampje dat dienst deed als loket. De moderne huizen, twee onder één kap, met de nummers 150 en 148, zijn gebouwd op de plaats waar de tramrails lag.
Het spoor werd in 1931 tijdelijk verlegd en kwam te liggen achter het lokethuisje en het stationskoffiehuis. Het tramspoor sloeg bij Buiksloterdijk 112 rechtsaf, maar nam daarna nog wel de spoorbrug over de Buiksloter Ringvaart. De Waterlandse tram werd geëlektrificeerd in 1932. In 1935 werd het tramspoor aangelegd ten oosten van de eerste Leeuwarderweg. Het stations- koffiehuis was definitief uitgerangeerd. Het werd stil op het Oosteinde van de Buiksloterdijk (zie het kaartje bij aflevering 2: De afgebroken Buiksloterdijk 1 van deze geschiedenisserie.)
Buiksloterdijk 138 moest ook afgebroken worden, maar het houten huis is behouden gebleven. Het voormalige koffiehuis op 140 is wel gesloopt en daarvoor in de plaats kwam na verloop van tijd een modern huis. Het nieuwe viaduct gaat bij de Buiksloterdijk over in een fietspad dat bij het voormalig stationskoffiehuis en het lokethuisje een flauwe bocht maakt. In die bocht lag de tramhalte, die in 1931 werd opgeheven, maar de vluchtheuvel ligt er nog. De bronnen zijn niet duidelijk over de naam van de vroegere tramhalte: halte Buiksloot komt voor en ook halte Oosteinde. ‘Oosteinde’ zou een mooie naam zijn voor het nieuwe viaduct.
>> Ga verder naar deel 11: Het zwarte pad en het kippenbruggetje
Overzicht alle 18 afleveringen Amsterdam Noord in de vorige eeuw
Bronnen:
1. Wim Timp. Amsterdam-Noord in oude ansichten. 1973, Europese bibliotheek Zaltbommel. Twaalfde druk, 1988.
2. Geert Titsing. De Waterlandse Tram, 1888-1956. Haarlem, 1993.
3. Dick van der Spek. NZH-railatlas, 1881-1961; in kaart, woord en beeld van Scheveningen tot Volendam en Alkmaar. Haarlem, 1997.
4. Twee websites: wijnemenjemee.nl en amsterdam.nl/toerisme-vrije-tijd/parken/noorderpark/
© 2011-2012 Albert van der Vliet. †
Op deze publicatie berust auteursrecht. Niets uit deze publicatie mag op enigerlei wijze worden gepubliceerd zonder voorafgaande toestemming van de nabestaanden Albert van der Vliet.
Amsterdam Noord viaduct herstelt Buiksloterdijk
