Tot na de Tweede Wereldoorlog was het mogelijk om over de oude Waterlandse Zeedijk van Durgerdam via Schellingwoude, Nieuwendam, Buiksloot, Kadoelen en Tuindorp Oostzaan naar Zaandam te rijden. In de afgelopen eeuwen werd de dijk genoemd naar de dorpen die er op of langs lagen en raakte de oorspronkelijke naam van de dijk in onbruik.
Het IJ, dat altijd breed tussen de dijkdorpen en de stad lag, werd grotendeels ingepolderd en nadat de Oranjesluizen in 1872 in gebruik waren genomen, leek de Zuiderzee er geen gevaar meer voor te kunnen vormen. Dat was echter een voorbarige conclusie, want nog éénmaal zou de voormalige binnenzee in alle hevigheid toeslaan. Op 14 januari 1916 joeg een felle noorderwind het water van de Noordzee via de wadden naar de Zuiderzee, waar het peil tot schrikwekkende hoogte steeg. Al gauw braken de dijken op tal van plaatsen. Bij Volendam werd de dijk over een lengte van 1500 meter weggevaagd. De omgeving van Edam, Volendam, Purmerend en Waterland liepen tot aan de Zaan onder water. Vier jaar later werd de eerste grond voor de Afsluitdijk in zee gestort.
Waterland had ruim acht eeuwen lang te lijden gehad van stormvloeden en overstromingen. De oudste berichten hierover gaan terug tot de 12e eeuw. Met de stormvloedramp van het jaar 1164 begon een reeks dijkdoorbraken en overstromingen die zouden leiden tot het ontstaan van de Zuiderzee. Op 18 februari van dat jaar raasde een geweldige noorderstorm over ons land die met donder en bliksem gepaard ging. In deze orgie van natuurgeweld drong de zee het kwetsbare Almere binnen om daar met vernietigende kracht het laagveengebied in stukken te scheuren. Dijken bestonden nog nauwelijks of moesten nog aangelegd worden. Het geteisterde land kreeg vrijwel geen kans om de schade te herstellen. Op 2 november van 1170 sloegen storm en zee opnieuw toe. Omstreeks het midden van de 13e eeuw had de Zuiderzee nog niet haar grootste omvang bereikt. Een eeuw later verdubbelde het aantal stormrampen en ook in de 15e eeuw gingen de overstromingen en dijkdoorbraken onverminderd door. In 1404 werd aanzienlijke schade in het gebied ten noorden van het IJ aangericht. In 1421 bezweek de dijk bij Durgerdam waarna Waterland onder water liep. Hetzelfde gebeurde nogmaals in 1532.
Tijdens de Allerheiligenvloed van 1570 braken de dijken langs bijna de hele Zuiderzeekust door, alleen al bij Ransdorp op drie plaatsen. De schade was onbeschrijflijk. In de eerste jaren van de 80-jarige oorlog staken de Watergeuzen de dijken door om de Spanjaarden in het nauw te drijven. In 1573 moest de Waterlandse Zeedijk het opnieuw ontgelden.
In de 17e eeuw duurde de strijd tegen het water onverminderd voort. In 1610, 1616, 1621 en 1625 braken de dijken door en liep Waterland weer onder water. In 1665 leek Waterland, nadat de dijk bij Durgerdam het begeven had, op een woeste zee. In 1674 was het gebied tussen Buiksloot en Enkhuizen een open zee´.
De grootste stormvloedramp van de 19e eeuw was die van 1825. Een storm die eerst vanuit het westen en daarna vanuit het noordwesten woedde, viel samen met springtij en de gevolgen waren rampzalig. Er was weer een dijkdoorbraak bij Durgerdam en weer liep heel Waterland onder water. Uit alle richtingen kwamen vluchtelingen naar Amsterdam. Hierna zou de Zuiderzee nog eenmaal, in 1916, toeslaan.
Langs de voormalige Waterlandse Zeedijk zijn nog overal sporen te zien van dijkdoorbraken in het verleden. De meren en meertjes achter de dijk die ontstonden na een doorbraak, worden braken of breken genoemd.
Bronnen stormvloeden en overstromingen:
• Stormvloeden en rivieroverstromingen in Nederland, 3 delen –Elisabeth Gottschalk (Assen, 1971,1975,1977)
© 2018 Ruud Borman. Op deze publicatie berust auteursrecht. Zie Colofon.
Overzicht alle afleveringen Amsterdam-Noord van Y tot stadsdeel.
Ruud maakt de series geheel op eigen titel.
Reageren? Wij gaan nog een contactformulier aanmaken waar u Ruud kunt bereiken. Voor nu kunt u contact met de redactie opnemen via de link onderaan de website. Wij sturen dan uw mail door.
Op de hoogte blijven van toekomstige artikelen in deze serie?
Schrijf u dan in op de nieuwsbrief
Amsterdam Noord Stormvloeden en overstromingen
