Dat ik met die sprong het park in ook het verleden indook, was de jongensgroep waarvan ik deel uitmaakte nog niet bekend. Je leefde in het heden. Geschiedenis was een vak op school en bestond voor mij uit spannende verhalen, verteld door een onderwijzer met verteltalent. Als hij vertelde, stond ik naast Luther en gaf hem de hamer aan waarmee hij zijn 95 stellingen op de kerkdeur van Wittenberg spijkerde. Ik ving de stervende Willem van Oranje op in het Prinsenhof in Delft toen hij zijn laatste woorden prevelend aan zijn volk opdroeg, Woest was ik op die schoft van een Balthasar Gerards en tevreden met diens wrede executie.
Als het verhaal uit was en de reken- of taalles met allerlei opgaven weer voor je neus lag, was je terug in het heden, zonder ooit aan een toekomst te denken. Waarvoor dienden al die sommen, al die taallesjes, al die verhalen, al die… noem maar op. Twaalf jaar hè? Pas veel later kwam het besef dat iemand een verleden en een toekomst heeft, waarmee ook de vragen en problemen over afkomst en carrière beginnen. Pas op mijn twintigste (schat ik) kwam de geschiedenis van Noord bij mij binnen, toen ik hoorde dat de punt van Noord bij de Tolhuispont oorspronkelijk een galgenveld was. Hè, galgenveld?
Lijkenhuis
Noord is daar begonnen als lijkenhuis. Vanuit het noorden liep in de middeleeuwen een landtong tot aan het IJ, de Volewijck. De landtong had ongeveer de laarsvorm van Italië, maar had een minder zonnige kant. Of het eind veertiende eeuw ingedijkte land toen al Volewijck heette, is onbekend. Op oude kaarten van even na 1500 staat bij dit stuk land de naam: Volewijcklanden. Het gebied heeft tijdenlang tot Buiksloot behoord. Graaf Albrecht van Beieren (1336-1404) verleent Amsterdam in 1393 het recht om dijken rondom de Buiksloter Volewijck aan te leggen. In 1409 kwam het gebied onder het gezag van het ‘grote’ Amsterdam aan de overkant. Dat betekende dat de Schout van Amsterdam het voortaan in Noord voor het zeggen had op het gebied van rechtspraak.
Die wisseling van de wacht heeft gruwelijke gevolgen gehad. De naam Volewijck heeft in elk geval een gruwelijke oorsprong. De zuidelijke punt van de laars kreeg de naam Galgenveld. Vanaf de kant van de stad moet Noord eeuwenlang de aanblik van een wrede executieplaats hebben geboden. Na een veroordeling werd het vonnis -variërend van eenvoudige boetes tot opsluiting of verbanning- stante pede uitgevoerd. In geval van een doodstraf werd de ter dood veroordeelde -meestal na een helse marteling- direct geëxecuteerd op de Dam of aan de Nieuwmarkt. De executie was een openbare vertoning die voor het publiek vooral een les in deugdzaamheid moest zijn.
© 2024 Dick de Scally. Op deze publicatie berust auteursrecht.
Overzicht alle afleveringen “Het park en wij“.
Dick maakt deze serie geheel op eigen titel.
Reageren op Volewijckslanden? Wij gaan nog een contactformulier aanmaken waar u Dick kunt bereiken. Voor nu kunt u contact met de redactie opnemen via de link onderaan de website. Wij sturen dan uw mail door.
Op de hoogte blijven van toekomstige artikelen in deze serie?
Schrijf u dan in op de nieuwsbrief
Gerelateerd: Buiksloterham geschiedenis
Amsterdam Noord Volewijckslanden
