Zijkanaal H en omgeving waren meer dan een halve eeuw geleden eigenlijk al een beetje Zaandam. Vanaf het Barndegat was de overkant van het kanaal Zaans gebied.
Veel Tuindorpers zagen het kanaal zelden omdat je een flink eind moest lopen of fietsen om er te komen. Het makkelijkst ging dat via de Oostzanerdijk. Na de gereformeerde kerk aan de dijk kon je links uitkijken over de nauwelijks bewoonde Noorder IJpolder; er waren slechts enkele boerderijen. Links keek je over een uitgestrekt weidelandschap vol sloten en plassen naar Oostzaan aan de horizon. Op een gegeven moment was er een haakse bocht in de dijkweg naar het westen en even verder kon je het pad nemen aan de zuidelijke kant van Zijkanaal H. Bij het Barndegat lagen toen al wat woonboten en oude schepen. Later werden dat er steeds meer. Wat verder zag je het gemaal opdoemen dat in 1960 bekend werd als de plek waar de dijk doorbrak en het water het kanaal uitstroomde en via een steeds groter gat de polder instroomde op weg naar het nog slapende Tuindorp Oostzaan. In heel Nederland waren in de kranten plotseling foto’s te zien van het gemaal en de er naast liggende rampplek.
Het pad langs het kanaal eindigde bij de bocht met het Noordzeekanaal. ’s Zomers was dat een mooie plek om te zwemmen en te kijken naar de vele zeeschepen die voorbij kwamen. Aan de Zaanse overkant lag op een hoek van het Noordzeekanaal en de Zaan een indrukwekkend gebouw dat veel weg had van een fort uit de 19e eeuw en Vrede heette.. Tegenwoordig is er een bedrijf voor containeroverslag gevestigd.
Zijkanaal H ontstond tijdens de aanleg van het Noordzeekanaal en kwam gelijk daarmee gereed in 1876. In dezelfde tijd ontstond de Noorder IJpolder; in het oostelijk deel zou later Tuindorp Oostzaan worden gebouwd. Negentig jaar later werd in hetzelfde gebied de Coentunnel voltooid waardoor de polder een grondige metamorfose onderging, vooral ook omdat de toe- en afvoerwegen ook heel veel ruimte in het landschap vergden. In die tijd kwam ik nog weinig op het plekje aan het eind van Zijkanaal H. Later werd in het westelijk deel van de Noorder IJpolder een grote plas aangelegd, nota bene vlak bij de plek waar het water na de dijkdoorbraak met man en macht moest worden weg gepompt.
Tuindorp Oostzaan breidde zich steeds verder uit. De Molenwijk verrees en de snelweg creëerde nieuwe grenzen in het landschap.
In plaats van naar Zijkanaal H te gaan fietste ik ook vaak over het vervolg van de Oostzanerdijk (de Noorder IJ- en Zeedijk) naar Zaandam. Eenmaal daar kwam ik al snel bij een open plek langs de Zaan die uiteindelijk leidde naar de brug over de Zaan, de sluis en het Tsaar Peterhuisje waar de machtige tsaar van Rusland ooit korte tijd wat kneepjes van het vak van scheepbouwer leerde.
© 2020 Ruud Borman. Op deze publicatie berust auteursrecht. Zie Colofon.
Beelden: Historisch Archief Tuindorp Oostzaan (HATO).
Overzicht alle afleveringen Tuindorp Oostzaan, een bijzondere geschiedenis.
Ruud maakt de series geheel op eigen titel.
Reageren? U kunt contact met de redactie opnemen via de link onderaan de website. Wij sturen dan uw mail aan Ruud Borman door.
Op de hoogte blijven van toekomstige artikelen in deze serie?
Schrijf u dan in op de nieuwsbrief
Gerelateerd zijkanalen Noordzeekanaal
